Sự biến dộng về giá trị của Bitcoin gần đây chỉ là một loạt các đỉnh và đáy mới nhất và ngoạn mục kể từ khi nó được tạo ra năm 2009. (Mặc dù giá của nó đã rơi gần đây, BTC vẫn cao hơn gấp 5 lần kể từ tháng Tư 2018, trước khi lập đỉnh mới).
Các nhà phê bình thường tẩy chay những người mua Bitcoin, coi họ là những nạn nhân ngây thơ của bong bóng gian lận. Nhưng nếu nhìn một cách cẩn thận, ta có thể theo dõi lịch sử giá Bitcoin qua 5 khía cạnh. Mỗi khía cạnh phản ánh một nhóm người mua khác nhau và sự đóng góp vào giá trị tăng trưởng trong dài hạn.
Những người duy tâm
Bitcoin phát triển từ một nhóm nhỏ các nhà mật mã học cố gắng giải quyết vấn đề “chi tiêu gấp đôi” của tiền kỹ thuật số: “tiền mặt” lưu ở dạng file có thể dễ bị copy và sử dụng nhiều lần. Vấn đề này dễ dàng được hoá giải bởi các định chế tài chính, nhưng các nhà mật mã học muốn có một giải pháp giống tiền vật lý hơn: riêng tư, không thể theo sõi, và độc lập với các bên thứ ba như ngân hàng.
Satoshi Nakamoto có giải pháp là blockchain Bitcoin, một ví điện tử công khai bảo mật được mã hoá mà ghi lại các giao dịch ẩn danh và lưu nó thành nhiều bản sao ở nhiều máy tính khác nhau. Đặc điểm đầu tiên này của Bitcoin được mô tả trong bản White paper gốc của Nakamoto. Nó cho rằng Bitcoin sẽ thống trị các dạng tiền điện tử đang tồn tại như thẻ tín dụng, có lợi hơn trong việc hạn chế tính phí ngược đối với bên mua và giảm phí giao dịch.
Chủ nghĩa tự do
Ngay từ đầu, Nakamoto cũng đã quảng bá Bitcoin như một khán giả tự do. Ông làm bằng cách nhấn mạnh vào việc không có sự tham gia nào của chính quyền trung ương và sự độc lập của riêng Bitcoin đối với cả chính quyền cũng như các định chế tài chính.
Nakamoto chỉ trích ngân hàng trung ương đã giảm giá trị của tiền tệ bằng cách phát hành thêm tiền, và thiết kế để Bitcoin có một số lượng hữu hạn khi phát hành. Ông ta cũng nhấn mạnh sự ẩn danh của các giao dịch Bitcoin: an toàn, dù ít dù nhiều, khỏi con mắt tò mò của chính quyền. Các nhà theo chủ nghĩa tự do trở thành những người mua và ủng hộ nhiệt thành cho Bitcoin, chứ không phải là những người nổi loạn bởi các lý do tài chính. Họ đã duy trì được sự ảnh hưởng lớn trong cộng đồng Bitcoin.
Tuổi trẻ hiểu biết
Tuy nhiên đây vẫn là những thành tố nhỏ, và Bitcoin chỉ thực sự cất cánh vào tháng Bảy 2010 khi một bài báo ngắn trên trang Slashdot.org trình bày tới những người trẻ tuổi và hiểu về kỹ thuật. Cộng đồng này đã bị tác động bởi “Ý tưởng người Cali” – vốn tin tưởng vào khả năng công nghệ và doanh nhân sẽ thay đổi thế giới.
Nhiều người đã mua những lượng nhỏ giá thấp và cũng hơi lưỡng lự để tìm lại chính mình khi khoản đầu tư của họ đã tăng giá lên gấp bội. Họ càng ngày càng dao động mạnh bởi giá của nó và thường ủng hộ việc “hold” Bitcoin (từ thường được dùng bởi các trader). Holder nhấn mạnh rằng giá Bitcoin sẽ “to the moon” (từ được nói 178,000 lần trong các forum về bitcoin), và nói sẽ nắm những chiếc lamborghini từ lãi thu được. Việc đánh thuế vô lý làm ảnh hưởng tới cộng đồng và một sự cam kết nắm giữ Bitcoin sẽ giúp duy trì giá trị của nó.
Nhà đầu tư
Hai nhóm còn lại đóng góp vào lịch sử của Bitcoin mang tính quy ước hơn. Nhóm thứ tư bao gồm các nhà đầu tư bị hấp dẫn bởi sự bốc hơi và các đỉnh giá của Bitcoin.
Một mặt, chúng ta có những trader theo ngày, những người muốn khai thác tính bay hơi của giá Bitcoin bằng việc mua và bán rất nhanh để chiếm lợi thế các bước giá ngắn hạn. Giống như mọi nhà đầu tư ở các loại tài sản khác, họ không có lãi thực trong bức tranh lớn hoặc giá trị nội tại mà chỉ là giá của ngày hiện tại. Họ chỉ có thái cực là “mua” và “bán”, nhằm cố gắng gây ảnh hưởng lên thị trường.
Ở mặt khác, chúng ta có những người được vẽ nên bởi các tin tức bong bóng giá. Về bản chất, phạm trù bong bóng trên báo chí thường được thiết kế để răn đe các nhà đầu tư có thể có tác dụng ngược. Những nhà đầu tư này tham gia vào một “cuộc thi sắc đẹp” theo cách nói của Keynes – họ chỉ quan tâm đến những gì mà người khác chuẩn bị trả giá Bitcoin trong ngắn và trung hạn.
Những người cân bằng danh mục
Nhóm cuối cùng và mới nhất đối với những người đầu tư Bitcoin là những người cân bằng danh mục: những nhà đầu tư phức tạp hơn mua Bitcoin để ngăn ngừa rủi ro tiềm tàng trong hệ thống tài chính. Theo lý thuyết danh mục hiện đại, các nhà đầu tư có thể giảm rủi ro cho danh mục của họ trên tổng thể bằng cách mua vào Bitcoin bởi đỉnh và đáy của nó không song hành cùng với các tài sản khác của họ. Đây là cách bảo vệ khi thị trường sụp đổ. Nhóm này đang nổi lên, nhưng lại có thể thúc đẩy khả năng chấp nhận của Bitcoin đối với những nhà đầu tư chính thống.
Giá Bitcoin theo đó sẽ được hình thành dựa trên một loạt các khía cạnh mà nó vẽ ra từ làn sóng thành công của những người mua. Trong khi các nhà phê bình chính thống thường tẩy chay Bitcoin vì nó thiếu giá trị nội tại, thì giá trị thị trường của tài sản lại phụ thuộc vào việc xử lý các khía cạnh như kể trên.
Bitcoin có thể lại sụp đổ lần nữa, nhưng cũng giống như bao tài sản khác. Đầu tư vào Bitcoin cũng không thể thể mạo hiểm nhiều hơn hay ít hơn việc đầu tư vào các công ty công nghệ có trên sàn chứng khoán mà chưa hề có lãi.
